احساس امنیت سیاسی و عوامل اجتماعی مرتبط با آن در میان نخبگان سیاسی

چکیده پژوهش حاضر با هدف شناخت عوامل اجتماعی مرتبط با احساس امنیت سیاسی نخبگان سیاسی کشور آغاز شد. سئوال محوری آن عبارت است از عوامل اجتماعی مرتبط با احساس امنیت سیاسی در میان نخبگان سیاسی کشور کدامند؟ و نیز سهم هریک از عوامل به چه میزان است؟ مبانی و چارچوب نظری این پژوهش ترکیبی می باشد؛ زیرا اساساً موضوع احساس آن هم در حوزه امنیت و سیاست موضوعی بین رشته ای است. از میان نظریات موجود نظریه ترکیبی جاناتان اچ. ترنر برای مطالعه و بررسی متغیر وابسته احساس امنیت سیاسی در بین نخبگان سیاسی کشور به مثابه یک برساخت اجتماعی که توسط نخبگان سیاسی در کنش متقابل ساخته می شود، مناسب تشخیص داده شد. هم چنین، برای شناخت عوامل اجتماعی(متغیرهای مستقل) از نظریه باری بوزان و الکساندر ونت که نظریه های خود را بر فراز نظریه نئورئالیستی و نظریه سازه انگارانه در حوزه مطالعات امنیتی طرح کرده اند و نیز نظریه هانتینگتون که بر نهادمندی سیاسی تاکید دارد، بهره گرفته شد. بر این اساس فرضیه اصلی این گونه بیان شده است: عوامل اجتماعی(اعتماد متقابل، ارزشهای مشترک، نهادمندی سیاسی و تهدیدات سیاسی) باعث خودانگیختگی احساسی شده و بر احساس امنیت سیاسی نخبگان سیاسی کشور تاثیر می گذارند. عامل اعتماد متقابل بیشترین نقش را در احساس امنیت سیاسی و تهدیدات سیاسی بیشترین نقش را در ناامنی سیاسی دارند. روش شناسی تحقیق ترکیبی(کیفی و کمی) بوده، مرحله اکتشافی به روش کیفی و مرحله پیمایشی به شیوه کمی(پرسشنامه) انجام یافت. داده های این پژوهش حد فاصل آبان ماه تا بهمن ماه سال 1391 شمسی در سطح شهر تهران با استفاده از جمعیت نمونه 207 نفر از نخبگان سیاسی شهر تهران در دو مرحله (27 نفر در قالب پنل های مصاحبه گروهی و 180 نفر در مرحله پیمایشی) جمع آوری شده است. نتایج مرحله اکتشافی و پیمایشی نشان داد که فرضیه اصلی تائید گردیده، بدین معنی که عوامل اجتماعی اعتماد متقابل، ارزش های مشترک، نهادمندی سیاسی، تهدیدات سیاسی از طریق خود انگیختگی احساسی (متغیر واسط) با ضریب بتای استاندارد شده معادل 68/0 توانستند تغییرات متغیر وابسته را توضیح دهند؛ در عین حال در میان متغیر های مستقل اعتماد متقابل بیشترین نقش را در احساس امنیت سیاسی؛ و تهدیدات سیاسی بیشترین نقش را در احساس ناامنی سیاسی دارند. از سوی دیگر میزان احساس امنیت سیاسی بین گروه های سیاسی متفاوت می باشد، بدین معنی که اصول گرایان به نسبت اصلاح طلبان احساس امنیت سیاسی بالاتری دارند، ولی ضریب احساس امنیت سیاسی آنها با گروه میانه (مستقل) یکسان است. لکن میزان احساس ناامنی سیاسی بین گروه های سیاسی متفاوت نمی باشد. متغیرهای زمینه ای جنس، سن، تحصیلات بر میزان احساس امنیت سیاسی نخبگان سیاسی کشور تاثیر ندارند ولی سابقه سیاسی نخبگان سیاسی کشور بر احساس امنیت سیاسی آنان تا حدودی موثر است.